Dyma Dr Eleri Powell – siaradwr Cymraeg rhugl ac un o therapyddion Canopi sydd â 15 mlynedd o brofiad.
Dechreuais gyda Canopi tua thair blynedd yn ôl. Roeddwn i wedi bod yn ymwybodol o Canopi ers pan oedd yn Iechyd i Weithwyr Iechyd Proffesiynol Cymru. Ar y pryd, roeddwn i’n gweithio ym maes Iechyd a Lles Galwedigaethol i’r GIG ac yn aml yn cyfeirio pobl at y gwasanaeth.
Fe wnes i gysylltu â Canopi i weld a oedd cyfleoedd i weithio iddyn nhw pan fyddwn i’n symud ymlaen o’r rôl honno gan fy mod i’n dal i fod eisiau cefnogi cydweithwyr.
Rwyf wedi bod yn therapydd ymddygiad gwybyddol ers tua 15 mlynedd. I ddechrau, fe wnes i gymhwyster seicotherapi a chwnsela, yna ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach, hyfforddais fel seicolegydd clinigol.
Helpu pobl yw fy ngwaith
Roeddwn i bob amser wedi cael fy nenu at broffesiynau cynorthwyol ac fe wnes i wirfoddoli fel cwnselydd o’m cyfnod yn fyfyriwr. Sylweddolais yn fuan, ar ôl anogaeth gan eraill, fy mod eisiau datblygu fy sgiliau ymhellach a gallu helpu pobl yn fy swydd hefyd.
Rwy’n gweithio gyda llawer o fathau o gyflwyniadau ac yn bennaf yn defnyddio CBT. Rwyf hefyd yn aml yn defnyddio’r therapïau ymddygiadol ‘trydedd don’, sef therapi ymddygiad dilechdidol (DBT) a therapi derbyn ac ymrwymiad (ACT – a gaiff ei ynganu fel y gair ‘act’, nid wrth lythrennau cyntaf). Mae’r therapïau hyn yn cynnwys ymwybyddiaeth ofalgar ac rwy’n credu bod hyn yn ychwanegu rhywbeth at CBT fel y’i datblygwyd yn wreiddiol.
Yn fy mhrofiad i, mae ymwybyddiaeth ofalgar yn aml yn helpu cleientiaid i reoli eu cyflyrau emosiynol ac felly bod mewn gwell sefyllfa i wneud y gwaith gwybyddol ac ymddygiadol.
Pam mae cynnig therapi yn y Gymraeg yn bwysig
Mae’n golygu llawer iawn i mi allu cynnig therapi yn y Gymraeg. Cefais fy magu mewn cartref a chymuned Gymraeg felly doeddwn i ddim yn siarad llawer o Saesneg nes i mi ddechrau yn yr ysgol.
Fodd bynnag, astudiais yn Lloegr yn ddiweddarach ac yn y pen draw des i’n gwbl ddwyieithog. Er bod bron pob siaradwr Cymraeg yn gallu siarad Saesneg, i rai cleientiaid, gall fod yn eithaf anodd agor eu calon yn eu hail iaith.
Gall gallu siarad am bethau sy’n anodd yn emosiynol yn eu ‘mamiaith’ fod yn ddefnyddiol ac yn aml mae’n cael ei groesawu.
Ar ben hynny, hyd yn oed i bobl gwbl ddwyieithog, gall rhai geiriau yn eu hiaith gyntaf fod yn eithaf emosiynol ac efallai na fydd y geiriau cyfatebol yn eu hail iaith; neu efallai na fydd y geiriau’n cyfleu’r ystyr y maent yn dymuno ei gyfleu’n llawn.
Gall hefyd fod yn anodd i gleientiaid os oes rhaid iddyn nhw gyfieithu’n feddyliol cyn siarad yn ystod therapi.
Gall yr agweddau hyn dynnu sylw ac effeithio ar y broses therapiwtig. Weithiau, yn enwedig wrth siarad am ddigwyddiadau trawmatig, gallai cleientiaid newid o’r Gymraeg i’r Saesneg (ac i’r gwrthwyneb).
Gall hyn roi ychydig o bellter seicolegol, yn enwedig ar ddechrau therapi pan all ymgysylltu â gwaith sy’n canolbwyntio ar drawma fod yn arbennig o anodd i gleientiaid.
Rwy’n hapus i weithio yn y Gymraeg neu’r Saesneg, neu ychydig o’r ddau – beth bynnag y mae pobl yn ei ffafrio, gan fod yn rhaid i therapi ganolbwyntio ar y cleient. Rwy’n gweld bod yr hyblygrwydd hwn yn helpu i ddatblygu’r berthynas therapiwtig.
Un dydd ar y tro
Ymadrodd Cymraeg sy’n cyfleu rhywbeth pwysig am iechyd meddwl yw “un dydd ar y tro” sy’n cyfieithu’n llythrennol i “one day at a time”. Yn ogystal â bod yn ymadrodd, mae’n gân Gymreig y mae gen i gysylltiad personol cryf â hi.
Wrth fynd trwy gyfnod anodd, rwy’n aml yn annog cleientiaid i fod yn garedig wrthyn nhw eu hunain ac ymarfer hunan-dosturi trwy ganolbwyntio ar oroesi’r diwrnod, un diwrnod ar y tro, nes bod pethau’n dechrau teimlo’n well.
Mae’r ymadrodd hwn hefyd yn atseinio gyda llawer o gleientiaid.
Rwy’n cofio stori un cleient penodol – wrth i ni ddod at ddiwedd y therapi, dangoson nhw ddyddiadur clawr caled i mi yr oeddent wedi’i brynu, ac ar y clawr, roeddent wedi boglynnu: “Un Dydd ar y Tro”. Roedd honno’n foment arbennig iawn.
(Mae’r profiad hwn wedi’i rannu gyda chaniatâd y cleient)
Ymadrodd arall rwy’n ei hoffi yw “bwrw bol” – sy’n cael ei gyfieithu’n fras i olygu “glawio (allan) eich bol”, sy’n swnio braidd yn rhyfedd mewn cyfieithiad!
Mae’r dywediad hwn yn cyfeirio at sut y gall helpu i fod yn agored a ‘dadlwytho’ (neu ‘bwrw bol’!) trwy siarad â rhywun cefnogol – therapydd, ffrind neu anwylyd.
Gweithio i Canopi
Mae’n rhoi boddhad mawr gallu cefnogi cydweithwyr yn y GIG a gofal cymdeithasol yng Nghymru.
Mae pawb yn nhîm gweinyddol a rheoli Canopi yn gymwynasgar iawn, yn hawdd mynd atynt ac yn gefnogol – mae gweithio i Canopi yn werth chweil ac mae’n bleser hefyd!
I bobl sy’n gweithio mewn system a all fod yn heriol iawn ar adegau, mae cael rhywle mor dosturiol a chefnogol â Canopi i droi ato yn wych.
Diolch yn fawr i Eleri am rannu ei stori.
Os ydych chi’n gweithio ym maes gofal cymdeithasol neu’r GIG yng Nghymru ac yn chwilio am gymorth, gallwch gyfeirio’ch hun drwy ein ffurflen ar-lein.
Rhagor o wybodaeth
I gael rhagor o straeon am brofiadau go iawn, yn ogystal ag argymhellion ynghylch iechyd meddwl a lles sy’n seiliedig ar dystiolaeth, darllenwch ein blog.